მესტიის მუნიციპალიტეტის სოფელ კალის საჯარო სკოლის პედაგოგი ქეთევან ჩემია საინტერესო ჩანახატებს გვიზიარებს. მასწავლებელმა ამჯერად, კალის თემის სოფლები აღწერა და გვიჩვენა თუ რაოდენ რთულია დიდთოვლობის დროს მაღალმთიან რეგიონებში ცხოვრება. ჩანაწერში ის მთავარი პერსონაჟის, გეგის შესახებ გვიყვება, რომელმაც დიდთოვლობის მიუხედავად, სკოლაში ყოველდღიური სიარული განაახლა.

გთავაზობთ პედაგოგ ქეთევან ჩემიას საინტერესო და ემოციურ ჩანახატს - „მთავარია, გეგი სკოლაში დადის!“

კალის თემში 6 სოფელია: ლალხორალი, დავბერი - (იქნებ დაუბერი? - როგორც კი იქ მოხვდები - ცხვირ-პირში ნიავი მოგელამუნრება - დაუბერავს, მაგრამ ადგილობრივების თქმით, აქ ბერს, დაუს უცხოვრია და მის საპატივისცემლოდ დაურქმევიათ სახელი... ვინ იცის? იქნებ?), ვიჩნაში, იფრარი (იგივე იფრალი), ხალდე, ხე და ორი ნასოფლარი ლასკრალი და აგრაი - ხარძიანების ნასახლარი მაღალ მთაზე.

იფრარი (იფრალი) ამ საოცარ სვანეთში „საოცრებათა შორის საოცარი“ სოფელი იქნებოდა, ცხადია მოგზაურებისთვის, მაგრამ არა ადგილობრივებისთვის, რადგან მათთვის ეს „ცის კიდემდე“ მისასვლელია, რომლის სირთულე აქ ყველაზე კარგად იციან ისევე, როგორც ის, თუ რა წარმოუდგენლად ლამაზი ხედებია აქედან უშბაზე, თეთნულდზე, შხარაზე და ადიშის მყინვარზე...

დაკლაკნილ ბილიკს მივემართებით ისტორიულ სოფელ სოფელ იფრარში...
რატომ ისტორიულში?
იქნებ თავად სვანებიდან გვითხრას ვინმემ?
მყავს ამაზე მოსაუბრეც, მაგრამ ადგილზე არ არის...
მოვა მისი საუბრის დროც...
ადგილობრივების გადმოცემულ ამბებს დასასრული არ აქვს, მაგრამ რა
უფრო ახლოა რეალობასთან ვინ იცის?
არავინ...

მივდივართ, გეგი პირველი - ადგილობრივი „აბორიგენი“; გიორგი და ნაზი მარგველანდები ოდნავ ქვედა სოფელ დაუბერიდან და იმ გზას, რომელსაც გეგი სულ რაღაც 25 წუთში ფარავს, ჩვენ საათ-ნახევარი მივუყვებით... ჩვენი „კუს ნაბიჯებით“ სიარულის გამო „ნერვებს ვუშლით“ გეგის. ღირდა წამოსვლა... ბავშვი სკოლას რატომ აცდენს-მეთქი, გეგის მშობლებთან საჩხუბრად რომ ვიყავი
წამოსული, საერთოდ დამავიწყდა და სულ ფერებ-ფერებით დავემშვიდობე... აქ უბრალოდ ცხოვრებაც - უსაშველოდ დიდი გმირობაა... ამიტომაც პირველების ეს ოჯახი ერთადერთია აქ ზამთარში... ზაფხულში? - ზაფხულში ვნახავ...

ისე, მთავარი სათქმელი არ დამვიწყებია და წელში გამართული მივუყვებით უკან გზას, საიდანაც ადგილობრივი სვანური კოშკები ხელისგულივით მოჩანს ისევე, როგორც წმინდა ივლიტას და კვირიკეს სახელობის მონასტერი სოფელი
ხეეში (ანუ, ხევში სვ.) ... ვერავინ დამარწმუნებს, რომ ისტორიული ცნობები, რომლებიც ჩვენამდეა მოღწეული, სვანეთის ამ საოცარი „სულ სხვა სამყაროს“ რეალობაზე თუნდა ოდნავ წარმოდგენას იძლეოდეს... სულაც არ მაკმაყოფილებს ეს სიტყვებიც: „სვანური კოშკების უმეტესობას მიშენებული ჰქონდა ერთი ან რამდენიმე მაჩუბი და სხვა დამხმარე ნაგებობა. სწორედ მათი ერთობლიობა განაპირობებს სვანური სოფლის განუმეორებელ იერსახეს. მაჩუბები - მშრალი ქვებით
(რომელსაც იქვე ახლომახლოს მთებში თავადვე მოიპოვებდნენ) მიჯრით მიწყობით იყო ნაშენები და ყავარით (ნეტავი თუ ახსოვს ვინმეს, რა მასალაა ეს) ასევე ქვის წყობა და ხის კონსტრუქციები იყო მაჩუბების სართულშუა გადახურვა. XIX საუკუნის სვანურმა კოშკებმა და მაჩუბებმა საკუთარი თავდაცვითი ფუნქცია დაკარგა...

ვითომ? - ან იქნებ სტიქიურმა უბედურებებმა გამოიყვანა მწყობრიდან და გამოსაყენებლად უვარგისი გახადა... ბავშების ხმაურსა და გადაძახილში სოფლისკენ მიმავალს ეს და კიდევ ძალიან ბევრი სხვა შეკითხვა ამაოდ მიტრიალებს თავში... იფრარი - მდინარე ენგურის მარჯვნივ, ზღვის დონიდან 1800 მეტრში მდებარეობს სოფელში XI საუკუნის ეკლესია დგას... და ადგილებში, სადაც
ქრისტიანობის ნიშნები ადრეული საუკუნეებიდან მოდის „სისხლის აღების“ ტრადიციაა „შემონახული?“... ეს როგორ? ვინ მიპასუხებს? იფრალიდან დასავლეთით, ენგურის გაღმა, დაახლოებით, 1,5 კილომეტრში, ოღონდ, ტყე-ღრის მიღმა - მოჩანს სვანეთის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი სალოცავი – წმინდა კვირიკეს ეკლესია, რომლის ძირში „ცენტრალური გზა“ უშგულისკენ „მიიწევს“... იქით, შუასაუკუნოვანი კოშკების სამყაროში. ცხენით ან ფეხით დაახლოებით 4-5 საათის სამგზავროა. ანუ, სამოთხე მოგზაურთათვის... ზაფხულში... აი, ზამთარში თავად განსაჯეთ: გეგი დღეს ცხენით ჩამოვიდა, ჩვენ ზღვის დონიდან 1500 მეტრში ვართ, ის 300 მეტრით ზევით...

მასთან ჩვენმა „ვიზიტმა“ ის შედეგი გამოიღო, რომ სკოლაში არა მარტო
ყოველდღე მოდის, მეტიც, ცხენზე ამხედრებული „ვაჟკაცობის“ მაგალითს
იძლევა... მართალია გაკვეთილებისთვის „მოსახმარ“ დროზე უფრო მეტს
„ვვაჭრობთ“, ვიდრე ვმეცადინეობთ, მაგრამ გონიერმა ამ ბიჭმა, იცის, რომ
მართალია, „ტვინის ჭყლეტა“ - ძნელი შრომაა, მაგრამ აუცილებელიაო - დავით
გურამიშვილმა დაგვიბარა და მის რჩევა-დავალებას, თუმცა ძალიან ნელი
ნაბიჯებით, მაინც „მივსდევთ“... ცხენით უფრო ჩქარა ვერ ხერხდება...
ჯერჯერობით მადლობა გეგის მშობლებს ერეკლე და თეა პირველების ოჯახს...
გეგისთვის „მადლობა“ ცოტა მოგვიანებით იქნება სათქმელი,
ინებოს უფალმა, ძალიან მალეც!